Kara Delikler ve İlk Fotoğraf

İlk Gerçek Karadelik Fotoğrafı

10 Nisan 2019 yılında bilim tarihi açısından çok önemli bir gelişme yaşandı. EHT (Event Horizon Telescope) projesi altında 40 ülkeden 200’e yakın bilim insanı 2 yıla yakın bir çalışmanın ardından gerçek bir kara delik fotoğrafı çekmeyi başararak bunu duyurdular. Konunun önemine değinmeden önce gelin kara delikleri ve Messier 87 galaksisini kısaca tanıyalım.

Kara Delik Nedir?

Albert Einstein’ın genel görelilik kuramıyla birlikte tanımlanan kara delikler, kütle çekim kuvvetinin maddeleri kendi içine çökmesine sebep olacak noktaya ulaşarak oluşturduğu kozmik cisimleridir. Kara deliklerin adını almasının sebebi, yoğunluklarının verdiği kütle çekim kuvvetinin çok yüksek olması ve bu sayede ışık fotonlarını dahil içine hapsetmeleridir. Bu sebeple de karanlık bir noktaya dönüşüyorlar. Bilim insanları bu noktadaki yoğunluğun çok yüksek olmasından kaynaklı zamanı durduracak kadar yavaşlatabildiğini düşünüyorlar.

Messier 87

Messier 87 (ayrıca M87, Virgo A veya NGC 4486 olarak da bilinir) Başak takımyıldızı yönünde yaklaşık 52 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan dev bir eliptik gökadadır. Charles Messier tarafından 18 Mart 1781 tarihinde keşfedilmiştir. Charles Messier, gözlem defterine düştüğü not ta gökada için içinde yıldız olmayan bir bulutsu diyordu. Oysa Messier'in yıldızsız bulutsu sandığı şey, en az birkaç yüz milyar yıldızdan oluşmuş dev bir sistemdi. M87, Başak Kümesi'nin kuzeyinde bulunan en büyük ve en parlak gökadadır. Gökada, dikkat çekici ve önemli bir etkin çekirdeğe sahiptir ve özellikle çoklu dalga boyunda radyasyon yayan güçlü bir radyo dalgası kaynağıdır. Dünyaya yakın dev bir eliptik gökada ve çok parlak bir radyo kaynağı olması nedeniyle keşfinden bu yana amatör ve profesyonel çalışmalar için popüler bir hedef olmuştur.

Yukarıdaki metin wikipedia sitesinden direkt alıntıdır. Kişisel görüşüm, bilim insanları ilk olarak hacmen en büyük, fotoğrafı en kolay çekilebilecek kara deliği seçmişler. Bence öncülük etmesi açısından mantıklı bir karar. Ve sonuçları gayet başarılı.

Yöntem

Dünyadan 52 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir nesnenin fotoğrafını çekmek, o kadar da kolay değil. Bu fotoğrafı çekebilmek için dünyanın çeşitli yerlerindeki 8 ayrı radyo teleskobu kullanılmış. Tüm veriler harddisklere kaydedilerek 4 ayrı araştırma merkezi tarafından işlenmiş. Bu teleskopların verileri atom saatleri ile senkronize edilmiş. Detayları aşağıdaki videoda bulabilirsiniz.

Dünya Tarihinde Bilinen İlk Fotoğraf

Yukarıda gördüğünüz fotoğraf tarihin bilinen ilk fotoğrafı, 1826 veya 1827. (Pencereden Le Gras'a bakış) Fotoğrafı çeken Nicéphore Niepce manzaranın fotoğraf levhası üzerinde belirmesi için 8 saat beklemişti.

Aşağıdaki 2. fotoğraf ise Temple Bulvarı'nın Louis Daguerre tarafından 1838'in sonlarında ya da 1839'un başlarında çekilen bu fotoğrafı, bir insana ait ilk fotoğraftır. Kalabalık bir sokağın fotoğrafı olmakla birlikte çekim süresi 10 dakikadan fazla olduğundan, trafiğin akışı fotoğrafta görünmek için fazla hızlı kalmıştır. Tek istisna, ayakkabılarını fotoğrafta görünecek kadar uzun süre cilalatan sol alt köşedeki adamdır.

İlk Kara Delik Fotoğrafının Önemi

Bu gelişmenin bu kadar önemli olmasının sebebi bir hayalin gerçek olması. Teorik Fizik, varlığını gözlemleyemediğimiz şeyleri araştırır ve onlar hakkında fizik kuralları çerçevesinde hayal kurar. Bugüne kadar, kara delikler de aynı bunun gibi bir teorik fizik konusuydu. Ancak artık onları gözlemlemeye başladığımıza göre normal fizik konusu haline dönüştü. 100 yıl sonrasını hayal edin. Örneğin ekstra bir ekipman olmadan uçtuğunuzu hayal edin. Ve bunun gerçekleştiğini gördüğünüzü düşünün. Heyecan verici. Uçmak çok basit bir örnekti. Hayal gücünüz çok daha ileriyi hayal edebilir. Işınlanmayı, hatta maddeleri hareket ettirebileceğinizi düşünün. Siz de gelecek ile ilgili hayallerinizi yorum olarak bana yazarsanız çok sevinirim.

Bu gelişmenin bir diğer beni mutlu eden yanı ise fotoğrafın çekilmesini sağlayan algoritmayı sadece 29 yaşında MIT (Massachusetts Teknoloji Enstitüsü) yüksek lisans öğrencisi Katie Bouman yazmış. Bu da gerçekten ilham verici. Bu gibi gelişmelerin ülkemizden çıkmaması için ben bir neden göremiyorum.

Sonuç

Yukarıda size ilk çekilen fotoğraf ve ondan 14 yıl sonra çekilen diğer bir fotoğrafı gösterdim. Kimileri ilk kara delik fotoğrafına bakarak gelişmeyi hafife alabilir. Ancak 14 yıldaki fotoğraflar arası detay farkına bakın. İlk fotoğrafı çekmek 8 saat sürmüş iken, ikincisi 10 dakika sürmüş. Yani 48’de biri kadar kısa. Bugün saniyeler içerisinde onlarca fotoğraf çekebildiğimizi söylemiyorum bile. Belki bundan 100 yıl sonra öğrenciler hobi olarak kara delik fotoğrafı çekecekler. Kara delikler bilinen evrenin en gizemli cisimleri. Ve 100 yıl sonra torununuzun torunu onunla bugünkü cep telefonları ile çocukların oynadığı gibi oynayabilecek.

Bunların hepsinin üstüne ben bu gelişmeden şu dersi çıkarıyorum. “Hayal edin.” Çünkü ne kadar çok şey hayal edersek, geleceği o kadar şekillendiririz. Güzel hayaller ile geleceği daha güzel bir yer yapmak dileği ile.

Sizlerde gelecek hayallerinizi yorumlarda bana yazın lütfen. Paylaşarak daha fazla kişinin bu gelişmelerden faydalanmasını sağlayabilirsiniz.

Kaynaklar:
https://eventhorizontelescope.org/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Messier_87
https://tr.wikipedia.org/wiki/Foto%C4%9Fraf