Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz NFT'nin gerçekten ne olduğunu ne kadar biliyoruz? Ben de kabaca bildiğimi düşünüyordum. Bildiğini iddaa etmenin öğrenmenin önündeki en önemli engel olduğunu biliyorum. O yüzden sıfırdan araştırmaya başladım. Öncelikle Vikipedi'den başladım. İyi ki de yapmışım. Hiç bilmediğim o kadar güzel detaylar öğrendim ki. Hadi birlikte öğrendiklerimin üzerinden geçelim.
Öncelikle kısaltmanın ilk kökeni İngilizce aslı “Non-Fungible Token" baş harflerinden geliyor. Kabaca çevirisi değiştirilemez jeton gibi bir şey oluyor. Ancak Vikipedi'de kaynağı ile birlikte gördüğüm kadarı ile Türkçe'ye de bire bir uyumlu baş harfler ile çevirisi (Sanırım Türk Dil Kurumu tarafından ama kaynağını %100 teyit edemedim. Edebilen varsa benimle paylaşırsa sevinirim.) yapılmış. “Nitelikli Fikri Tapu” Temel olarak dijital ortamda oluşturduğunuz sanat eserlerinizi (aslında sanat eseri olmasına bile gerek yok) NFT teknolojisi ile kendi adınıza tapuluyorsunuz. Bu bir resim de olabilir, pdf dosyası da, müzik de, ya da film. Hiç fark etmez. Dijital ortamda oluşturulmuş tüm dokümanlar NFT ile tapulanabilir.
Açıkçası ben Türkçe'sini çok beğendim. Kelimelerin birebir karşılığını vermese de kullanım amacını net bir şekilde çeviriyor. Neden böyle düşündüğümde bir sonraki paragrafta işe yarar kısmında açıklayacağım.
Aslında NFT'lerin tam olarak ne işe yaradığını anlatabilmek için, çok kısaca blok zincirinden bahsetmeliyim. Blok zinciri basitçe, dijital değerlerin kimin elinde olduğu ve kime transfer edildiğinin kayıtlarının merkeziyetsiz şekilde depolanıp, yeni kayıtların da topluca teyit edildikten sonra arka arkaya dizilmeye devam ettiği bir sistemdir. Burada kilit nokta merkeziyetsiz olması. Aslında çok basit bir mantık. Tek farkı tüm web ağı üzerinden binlerce hatta milyonlarca kullanıcının dahil olmasıyla değiştirilemez yapıya dönüşmesi sayesinde güvenilir olması.
İşte bu blok zinciri teknolojisi ile geliştirilmiş NFT sistemi bağlı olduğu zincir sisteminin altında kontratlara bağlı şekilde kayıt altına alınıyor. Kontratlar sizin dijital eserinizi satmak istediğinizde koşulları önden net bir şekilde belirlemek için varlar. Örneğin siz eserinizi satmak istiyorsunuz. Bulunduğunuz ağ üzerinden satışını yaptığınızda eğer kontratınız buna müsade ediyorsa bir sonraki satışlardan da kar payı alabilir oluyorsunuz. Başta biraz kafa karıştırıyormuş gibi düşünebilirsiniz. Ama basitçe şu şekilde; Ben bir resim çizdim ve X1 kişisine sattım. 100 ₺ elde ettim diyelim. Daha sonraki satışların kar marjını da %10 belirledim diyelim. X1 kişisi eğer benim resmimi X2 kişisine 200 ₺ fiyattan satarsa ben onun satışından da %10 alıyorum. Yani 200 ₺'nin 180'i X1 kişisine 20'si de tekrar bana geliyor. Bu dolaşımda kaçıncı kişiye kadar resim satılırsa satılsın, ben her seferinde satış bedelinin %10'unu alıyorum.
NFT ile eserlerinizi tapuladıktan sonra tüm transferleri blok zinciri üzerinde işleniyor. Blok zinciri sayesinde, bu kayıtlar çok yüksek güvenlikli şekilde korunuyor. Güvenlik konusunda bazı kişilerde kafa karışıklığı olabiliyor. Öncelikle bu sistem sizin adınıza değil, sahip olduğunuz dijital cüzdanın içine eseri işliyor. Siz cüzdanınızdan transfer talebi oluşturmadığınız sürece, cüzdanınızdan asla yok olmuyor. Değiştirilemiyor veya yok edilemiyor. Yani güvenli olan şey cüzdanın içinde dışarıdan bir değişiklik yapılamaması. Ama eğer cüzdan bilgilerinizi çaldırırsanız, çalan kişi her türlü cüzdanınızdan istediği yere transfer etme imkanına sahip. Burada güvenli olan kayıtların değiştirilememesi.
Asıl önemli olan şey bu NFT sistemlerinin bize gelecekte ne gibi fırsatlar vadettiği. Bugün bildiğiniz gibi devlet tekelinde bulunan bazı onaylama mekanizmaları var. Örneğin Noter ya da Tapu Kadastro Müdürlükleri. Bunların birincil amacı, devlet güvencesi altında fiziksel mülkünüzün size ait olduğunu ya da satış işlemleri ile kime devredildiğini onaylamak. Bu bir arsa, eve ya da bir araç olabilir. Hatta çok yalın olarak paranız bile olabilir. Bu gibi onay mekanizmaları devlet tekelinde olduğu için tek bir noktada saklanıyor. Değiştirilmeye veya çalınmaya müsait durumdalar. Öyle olduğunu düşünmeseniz bile bu mümkün. Hatta eski dönemlerde kayıtlar yangınlar vs ile kaybolduğunda, bir çok insan madur olmuştur.
Şimdi düşünün ki fiziksel üretilmiş her ürünün bir NFT'si olsa. Ve siz o ürünü aldığınızda ve sattığınızda onun sahipliğini de NFT sistemi sayesinde güvenli, şeffaf şekilde kayıt altında tutulsa. Bu işlem karşılığında devlete ödenen bir çok maliyetler de ortadan kalksa. Pul parası, zart parası, zurt parası. NFT sistemi ile bu işlemler çok düşük maliyetlere yapılabiliyor. Ve maliyetler enflasyondan veya diğer değişkenlerden etkilenmiyor. Aynı zamanlarda bu kayıtlar global bir ağda tutulduğu için ülke sınırlarını da ortadan kaldırıyor. Bunu çok basit para olarak da düşünebilirsiniz demiştim. Bugün yurt dışına yapacağınız transferlerde bin tane güvenlik önlemi, aracı kurum ve transfer ücretleri ile uğraşıyorsunuz. Fakat NFT bu yükün çoğunu ortadan kaldırıyor. Gerisi sizin hayal gücünüze kalmış.
Bu arada hayal gücünüze bırakmadan küçük bir bilgi de paylaşayım. Bu NFT ve blok zinciri teknolojileri ile sanal dünyalar ve arsalar da üretildi. Hatta bunlar satıldı. Firmalar bunları aldı. Son zamanlarda sık duyduğumuz bir diğer kavram da Metaverse. Metaverse'lerdeki arsalarda firmalar sanal mağazalar açıp, sanal satışlar yapmaya başladı. Yine organizatörler bu sanal dünyalarda sanal konserler verdi. İnsanlar evlerinde oturdukları yerden bu sanal konserlere katıldılar.
Aslına bakarsanız çok riskli olduğunu da söylemekte fayda var. Öncelikle sistem ne kadar güvenli de olsa cüzdanların kime ait olduğu bilinmediği için yasa dışı etkinliklerde kullanımaya çok müsait. Bu durum aslında blok zinciri üzerindeki tüm kripto paralar için de geçerli. Kaldı ki devletlerin ve firmaların bu konudaki çekinceleri, atılacak adımları daha temkinli kılıyor. Ancak değişimin kaçınılmaz olduğunun da herkes farkında. Buna ilave olarak güvenilirlik kısmının nasıl olduğunu açıkladım. Cüzdanınızı çaldırırsanız işin güvenlik diye bir tarafı kalmıyor. Tüm bunlara ilave olarak bu konudaki çalışmaların çok yeni olduğu için nelere gebe olduğu bilinmiyor. Sistemin açıkları bilinmiyor. Bir de son olarak şahsi bir görüşüm var. Tüm bu blok zinciri ve NFT sistemleri inanılmaz bir bilgisayar işlem gücü tüketiyor. Global bir iklim krizinin eşiğinde bu sistemlere harcanan enerji çok yüksek. Dünyayı ısıtıyoruz. Bu konuda da daha verimli ve iklim dostu çözümler araştırılması geliştirilmesi çok önemli. Hatta geçtiğimiz günlerde Ethereum zincirinde yapılan bir güncelleme bu konudaki iyileştirmeleri içeriyordu. Bu gibi çalışmaların kesinlikle artması gerekiyor.
NFT ile yapılabileceklerin sınırı sizin hayal gücünüze kalmış. Ben ileride bu teknolojiyi devletlerin de kullanmaya ve hatta kendi blok zincirlerini kurmaya başlıyacaklarını düşünüyorum. Sizin bu konuda düşüncelerinizi de merak ediyorum. Yorumlar bölümünün aktif olduğunu hatırlatıyım. Yine her zaman olduğu gibi; Farkına var, dengeyi bul ve değer üret.
Kaynaklar: